KAYRAK (Arduvaz, dam, kayağan) TAŞI

   Kayrak, eski çağlarda suyun yüzeyleri aşındırıp katmanlandırmasıyla  düşük başınç ve sıcaklıkta oluştuğu düşünülen , mikalı, killi, kloritli, kolay yarılabilen, başkalaşım (metamorfizma) kayaçlardan bir türün  gereksinim oluşumuyla iç ve dış duvar, şömine, barbekü, park, bahçe, fırın, baca gibi yerlerin kaplamasında sık sık kullanılan arduvaz, kayağan taşı tabirlerininde kullanıldığı kayalara verilen ad olarak tanımlanabilir. Renk tonlarının karışımını aynı yapı içerisinde gördüğümüz, amorf, ısı yalıtım değeri olan, bulunduğu ortamlarda katman katman olup kolayca çıkarılabilen,kaymaz,aşınma dayanımı yüksek  kayrak uygun ekonomik koşullarda elde edilebilen bir kaplama ve döşeme ürünüdür.

Kayrak taşı nasıl döşenir?

    Kayrak taşı döşenecek yer düzgün tesviye edilmiş yağ, kir, pas gibi etkilerden arındırılmış olmalıdır. Eğimli ve pürüzlü yerlere döşenmemesi önerilir. Kayrak taşı uygulamalarında dikkat edilmesi gereken diğer bir konu ise döşeme işlemi mutlaka bir tesviye (düzeltme) betonu sonrasında olmalıdır. Kayrak taşının yapışması için gereken kuvveti sağlayacak özellikle dış hava  koşullarına dayanan yapıştırıcı sürülmeli belli bir boyut ya da şekli olmadığı için kaplanacak ya da döşenecek yüzeye uygun olan taşlar seçilmeli,yerine yakışır biçimde koyulması için gerekirse parçalar keski, murç v.b. gibi aletlerle görsel etkiyi artıracak şekilde biçimlendirilmelidir.

Çim derz ya da kuru derz tabir edilen uygulamalarda kayrak taşları döşenirken aralarında boşluk yerine daha çok kum alanların bırakılması tercih edilir ki bitkilerin yaşam alanları ile uyumlu birliktelikler oluşsun.

Ülkemizde kayrak taşları

   Ticari taşların daha beğenilen ve kullanılanları Ege bölgesinde hayat bulmaktadır. İç Anadolu, Marmara, Akdeniz bölgesinden de çıkarılanları vardır. Doğu Karadeniz bölgesinin yüksek kesimlerinde de örnekleri olan fakat işletmeye haiz görülmeyenleri genç yaş sayılan başkalaşım kayaçlarından olmalarındandır. Sürtünme katsayılarının düşüklüğü, aşınmaya karşı dayanımlarının düşük olması diğer bölgelerde olan bu tür ürünlere göre kullanım oranlarını azaltmaktadır.

Bodrum sarı kayrak, Uşak siyah, Denizli yeşil ,İzmir sarısı beğenilenlerindendir.

Kayrak taşı biçimlendirilebilir mi?

Doğal şekilli kayrak taşları sert kesiciler(daha çok elmas uçlu), zımpara taşları v.b. aletlerle ya da makinalarla istenilen biçimde şekillendirilebilirler.

Kayrak taşları nerelerde kullanılır?

Yapıların iç ve dış duvar kaplamalarında,

Şömine , barbekü, fırın kaplamalarında ,

Bina cephe kaplamalarında

Çevre düzenleme, peyzaj

Yürüyüş yolu yapımıda

Avrupa, Amerika kıtasında düşük katlı konutların çatılarında

Kayrak taşlarının renkleri

Ülkemizde çıkarılan kayrak taşlarının renk çeşitliliği oldukça fazladır. Gri, Siyah, Yeşil, Sarı v.b renkler  olabileceği gibi  bir kaç rengin aynı taşta bulunması olasıdır.

Kayrak taşı ticari olarak nasıl sunulur?

Kabul gören kalınlıkları 2,3,4,5 cm dir. Kalınlıklar yaklaşıktır. Tek parça taşın bir kısmı 3 cm bir kısmı 5 cm gelebilir. Doğal kayrakların adet ya da metrekare ölçüsü ile satışa sunulması güçtür. Fiyatlandırması ton olarak yapılır.

Kayrak taşı kaplama ve döşemede hangi kalınlıklarda tercih edilir?

Kayrak taşı kaplamada 2,3 cm ve döşemede ise 4,5 cm olarak tercih edilmelidir. Kaplamada 1 ton taş ile (derz aralığının etkisi fazladır) yaklaşık 13-17 m2 yer kapatılabilirken döşemede ise yaklaşık 12-15 cm yer kapatılabilmektedir.

Kayrak taşı ile klinker tuğlanın birlikte kullanımı

   Ülkemizde farklı ürünlerin birlikte kullanımı tercih edilen özelliklerden olduğundan kayrak taşı  kaplama ve döşemelerde sıklıkla klinker tuğla ile birarada kullanılmaktadır.

Sonuç

   Kayrak , yatay ve düşey yapı uygulamalarının aranan ve uygun bedelle elde edilen doğal ürünlerinden metamorfik bir kaya türüdür.

Özkan ÖZTÜRK,16 Haziran 2020,Trabzon