SES TANIM,BİRİMLER, SES YALITIMI GÜRÜLTÜ VE GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

SES YALITIMI İLE İLGİLİ STANDART VE MEVZUATLAR

AKUSTİK YALITIM MALZEMELERİ

Ses, atmosferde canlıların işitme organları tarafından algılanabilen periyodik basınç değişimleridir. Fiziksel boyutta ses, hava, katı, sıvı, veya gaz ortamlarda oluşan mekanik düzensizliktir. Bir maddedeki moleküllerin titreşmesi sonucunda oluşur. Bir enerji türüdür. Ses titreşimle oluşur, titreşimi enerjiye dönüştürür. Sesin kuvvetine gürlük denir.

Frekans; Sesi oluşturan basınç dalgalarının 1 sn" deki sayısıdır. (F) ile ifade edilir, birimi Hertz (Hz)" dir. İnsan kulağı 16 ile 20.000 Hz arasındaki sesleri algılayabilir. En hassas olduğu bölge 1.000-4.000 Hz arasıdır. Gürültü ile oluşan işitme kayıpları da öncelikle bu bölgede başlamaktadır.

dB(desiBell); Birim zamanda birim alana gelen ses enerjisinin, işitilebilen en küçük ses şiddetine logaritmik oranı ile elde edilen değerin birimidir. Bu nedenle iki ayrı şiddetteki seslerin toplamı da logaritmik bir toplamdır. Ölçümlerdeki 10 dB" lik artış ses şiddetinin 10 misli artışını gösterir.Son yıllardaki bilimsel ve teknolojik gelişmeler sonucu toplum hayatında ortaya çıkan gürültü sorunu, ülkemizde de önem kazanmaya başlamıştır. Aslında gürültü kontrolü, çağdaş yaşam konforunun ayrılmaz bir parçası olup, insan sağlığı ile de doğrudan ilişkilidir. Gelişmiş ülkelerdeki yapılarda canlıların, özellikle insanın, gürültüden korunması, uyulması zorunlu yönetmelik ve standartlarla güvence altına alınmıştır. Ülkemizde ise henüz, bazı önemli yapılar hariç, bu konuda ciddi ve tutarlı sayılabilecek herhangi bir yönetmelik veya standart yoktur.

       Gürültünün insan sağlığı üzerindeki olumsuzluklarının günlük faaliyetleri de kötü yönde etkilediği saptanmıştır.Yapılan çalışmalarda Avrupadaki konutların çoğunun ses yalıtım oranlarının bile uluslararası standartların altında olduğunu göstermektedir. Ancak, yeni yapılan binalarda standartlara uygun ses yalıtımının sağlanması için gereken özenin gösterildiği saptanmaktadır. Yapılan araştırmalarda; bir ofis ortamında gürültünün (75 dB" den 55 dB" e )indirilmesi ile çalışanların performansında (%20" ye varan) artışlar saptanmıştır. Endüstriyel ortamlarda ise gürültü düzeyinin 10-15 dB aşağı çekilmesi ile üretimde %8-12 düzeyinde artışlar saptanmıştır. Ülkemizdeki çalışmalarda ise konutların ses yalıtım durumlarının Avrupa ‘daki konutlara göre daha kötü olduğunu göstermektedir.İstanbul ve İzmir ‘deki konutların çoğunluğunda konut içi gürültü düzeyinin rahatsız edici düzeylerde olduğu bile saptanmıştır. Bu durum konutlardaki ses yalıtımına Türkiye ‘de henüz gerekli özenin verilmediğini ortaya koymaktadır.

GÜRÜLTÜ VE GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

Gürültünün insan üzerindeki olumsuz etkileri tahmin edilenin tersine düşük seviyelerden itibaren başlayabilmektedir.

30-60 dB Psişik etkiler
60-90 dB Psişik ve nörevejetatif etkiler
90-130 dB Psişik, nörevejetatif ve otolojik etkiler.

Gürültünün genel olarak kişi üzerindeki psikolojik ve fizyolojik etkilerini ise şu şekilde sıralayabiliriz.

_Yorgunluk,sinirlilik, saldırganlık hali

_Hafıza değişiklikleri

_Sosyal davranış bozuklukları

_Geçici ve kalıcı işitme kayıpları

_Solunum ve dolaşım sistemi bozuklukları

_Görme ve renk algılama güçlüğü

_İstemli kaslarda istem dışı hareketler

_Kadınlarda sakat, ölü ve erken doğumlar

Ses yalıtımı bir ortamda oluşan seslerin başka bir ortama geçiş yapmasına engel olmaktır. Gürültünün zararlı etkilerinden korunmak amacıyla yapılmaktadır. Rahatsız edici seslerin insanların yaşantılarına olumsuz etki etmemesi adına yapılan bir uygulamadır

Yayılma
Sesin yayılması için maddesel ortama ihtiyaç vardır. Yani boşlukta ses yayılmaz. Ses dalgalar halinde yayılır. Ses kaynağından çıkan ses maddenin taneciklerini titreştirir. Bu nedenle ses yayılır. Ses dalgasının her bir tam devrinde bir sıkışma ve bir seyrekleşme serisi vardır. Ses, tanecikler halinde yayılır, tanecikler ne kadar sık ise o kadar hızlıdır. Sesin yayılma hızı sırasıyla katıdan sıvıya, sıvıdan gaza azalır.Hız (V) = uzaklık (D)/ süre (T) biçiminde gösterilen genel hız formülü aslında teorik bir değer niteliği taşımamaktadır. Çünkü bu formülde göz önüne alınmayan dış faktörler, ses dalgalarının hızı üzerinde bir dizi etkiler yaratır. Örneğin rüzgar sesi uzaklara taşır, gece ve gündüzün sıcaklık farkları ses dalgalarını etkiler.

Ses dalgaları,
Katılarda yaklaşık olarak 5000 m/s hızla yayılır.
Suda 1453 m/s hızla yol alır.
Havada 340 m/s yol alır.

Akustik, sesi inceleyen bir bilim dalıdır. Katı, sıvı veya gaz halindeki maddelerde dalga yayılımının fiziksel özelliklerini inceler. Bunlar arasında gürültüye yol açan titreşimlerin ve gürültünün kontrolü de vardır.

Ses Yalıtımı İle İlgili Yürürlükteki Standart ve Mevzuatlar

Ses yalıtımı ile ilgili olarak AB uyum sürecinde 2002/49 sayılı "Çevresel Gürültünün Degerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeligi 01 Temmuz 2005 tarihinde "Gürültü Kontrol Yönetmeliginin yerine yürürlüge girmistir. Bu yönetmeligin yanı sıra, isçi saglıgı ve güvenligi kapsamında Çalısma ve Sosyal Güvenlik Bakanlıgı tarafından yayımlanan yönetmelikler yürürlüktedir.

Avrupa'da ses yalıtımı ile ilgili ölçüm ve hesaplama prosedürlerine yönelik standart hazırlıkları büyük ölçüde tamamlanmıstır. Ses yalıtım malzemeleri ile ilgili Avrupa standardının hazırlanmasına yönelik bir çalısma henüz baslatılmamıstır. AB'de olusturulan ölçüm standartlarının bir kısmı AB teknik mevzuatına uyum çalısmaları kapsamında birebir tercüme edilerek Türk Standardı olarak yayımlanmıstır. Ses yalıtımı ürünlerine yönelik olarak yapılan Avrupa standartları çalısmaları tamamlandıktan sonra, TSE tarafından uyumlastırılacak ve hayata geçirilecektir. Ses yalıtımı ile ilgili bazı standart ve mevzuatlar, asagıda liste halinde verilmistir;

- TS 901 (01.11.1972): Lifli Isı ve Ses Yalıtma Malzemesi
- TS EN ISO 140-1 (18.03.2002): Akustik - Yapılarda Ve Yapı Elemanlarında Ses Yalıtımının Ölçülmesi - Bölüm 1: Bastırılmıs Yan İletimli Laboratuar Deney Yerleri İçin Kurallar
- TS EN ISO 140-3 (16.01.1996): Akustik - Yapılarda ve Yapı Elemanlarında Ses Yalıtımının Ölçülmesi - Bölüm 3: Yapı Elemanlarında Havada Yayılan Ses Yalıtım Degerinin Laboratuarda Ölçülmesi
- TS ISO 140-4 (16.01.1996): Akustik - Yapılarda ve Yapı Elemanlarında Ses Yalıtımının Ölçülmesi - Bölüm 4: Odalar Arasında Hava İle Yayılan Ses Yalıtımının Alan Ölçmeleri
- TS ISO 140-5 (16.01.1996): Akustik Yapılarda ve Yapı Elemanlarında Ses Yalıtımının Ölçülmesi - Bölüm 5: Dıs Cephe Kaplama Elemanları ve Dıs Cephe Kaplamalarının Hava İle Yayılan Ses Yalıtımının Alan Ölçmeleri
- TS EN ISO 140-6 (18.03.2002): Akustik - Yapılarda Ve Yapı Elemanlarında Ses Yalıtımının Ölçülmesi - Bölüm 6: Zeminlerin Darbe Ses Yalıtımının Laboratuar Ölçmeleri
- TS EN ISO 140-12 (01.04.2002): Akustik - Yapılarda Ve Yapı Elemanlarında Ses Yalıtımının Ölçülmesi - Bölüm 12: Ulasılabilir Bir Zemin Katında Hava Ve Darbe Yoluyla Odalar Arası Yayılan Ses Yalıtımının Laboratuar Ölçmeleri.
- TS EN 20140-2 (16.01.1996): Akustik - Yapılarda ve Yapı Elemanlarında Ses Yalıtımının Ölçülmesi - Bölüm 2: Kesinlik Bilgilerinin Tespiti, Dogrulanması ve Uygulanması
- TS EN 20140-9 (16.01.1996): Akustik - Yapılarda ve Yapı Elemanlarında Ses Yalıtımının Ölçülmesi Bölüm 9: Üst Bir Dolgu Maddesiyle Doldurulmus Bir Asma Tavanda Odadan Odaya Hava İle Yayılan Ses Yalıtımının Laboratuar Ölçmeleri
- TS EN 20140-10 (16.01.1996): Akustik - Yapılarda ve Yapı Elemanlarında Ses Yalıtımının Ölçülmesi - Bölüm 10: Küçük Yapı Elemanlarında Hava ile Yayılan Ses Yalıtımının Laboratuar Ölçmeleri
- TS EN 12758 (11.11.2002): Cam - Yapılarda Kullanılan - Cam Sistemleri ve Hava Kaynaklı Ses Yalıtımı - Özellikleri Tarifleri ve Tayinleri

YALITIM ÜRÜNLERİ

Mineral Yünler (Cam Yünü, Taş Yünü)

Cam Yünü: Ergitilmiş camdan elde edilen ısı ve ses izolasyonunda kullanılan, bükülebilir, ateşe dayanıklı cam lifleridir.

Taş Yünü: bazalt kayasının hamur haline getirilip, daha sonra istenilen kalınlığa göre preslenmesiyle elde edilen yalıtım malzemesidir.

Polietilen: Boru yapımında kullanılan ve ayrıca gıda maddelerinin saklanması için üretilen maddelerin yapımında kullanılan, petrol türevidir.

Kauçuk Köpüğü: Kauçuktan elde edilen yalıtım malzemesidir.

Ahşap Yünü: Ahşap kökenli bir yalıtım malzemesidir.

Poliüretan: Bir karbon bileşiğidir. Buzdolabı gibi günlük hayatımızda kullandığımız araçların yalıtımında kullanılır.

Melamin Köpüğü: Bir plastik çeşidi melaminden üretilen yalıtım malzemesidir.

Ses çalışmalarında öncelikle şunlara dikkat edilmelidir:

Problemler doğru saptanmalıdır

Projelendirme aşamasında saptanan sorunlara teknik çözümler üretilmelidir. Doğru detaylar oluşturulmalıdır

Mekan veya ortam koşulları belirlenmelidir.

Elde edilmesi gereken sonuç belirlenmelidir.

Kullanılacak malzeme özellikleri bilinerek seçim yapılmalıdır.

Tercih edilen malzeme ve detayların kullanımında sesle ilgili iyileştirmeler sağlanırken, başka sorunlara yol açılmamasına özen gösterilmelidir.

Uygulama eğitimli kişiler tarafından ve titizlikle yapılmalıdır.

“Eğer, evreni anlamak istiyorsan; enerji, frekans ve titreşim üzerine düşün.” Nikola TESLA.

Özkan ÖZTÜRK,19 Nisan 2020, Trabzon

Kaynakça:

_Yapı akustiği ve ses yalıtımı,Muzaffer ÖZER

_TSE standartları

_Standart ve Mevzuatlar,İzoder internet sitesi

_Ders notları,KTÜ Makina mühendisliği bölümü